7 factoren voor een succesvol zelfbeheerproject

Welke factoren dragen bij aan het succes van een zelfbeheerproject? Uit onze ervaring met zelfbeheerprojecten beschrijven wij 7 succesfactoren voor woonconcepten met zelfbeheer.

27 september 2020

Startblok Riekerhaven als inspiratie
Onlangs onderzochten wij voor De Key de kracht van Startblok Riekerhaven. Het Startblok bestaat uit een complex met woonruimte voor 565 jonge statushouders en Nederlandse jongeren. Het woonconcept draait om het vergroten van het sociaal kapitaal van bewoners. Doelstelling: door het toepassen van zelfbeheer werkt De Key aan het verstevigen van de betrokkenheid, onderling begrip en eigenaarschap bij bewoners.

Wij onderzochten welke onderdelen van het Startblok-concept positief bijdragen aan deze doelstelling.

Wil je meer weten over het onderzoek? Klik dan hier.

Niet alleen het net afgeronde evaluatieonderzoek inspireerde ons tot het schrijven van dit artikel. We zien namelijk steeds meer grote zelfbeheerprojecten in Nederland. Dat zelfbeheer aan populariteit toeneemt is niet vreemd. Bewoners krijgen meer zeggenschap over hun woonomgeving. Dat levert vaak een sociale en maatschappelijke meerwaarde op voor de bewoners én voor de buurt waarin ze leven. Ook op financieel vlak kan het zelfbeheer voor zowel verhuurder als huurder een interessante keuze zijn.

Onze jarenlange ervaring als onderzoeker, adviseur en procesbegeleider bij diverse vormen van zelfbeheer en bewonersparticipatie geeft ons een uniek beeld van de benodigde ingrediënten voor een succesvol zelfbeheerproject.

“7 succesfactoren voor een succesvol zelfbeheerproject”

De 7 succesfactoren
Zelfbeheer, en eigenlijk iedere vorm van vergaande bewonersparticipatie, is en blijft maatwerk. Het toepassen van onderstaande punten helpt de kans op succes te vergroten, maar ik zeg het nogmaals: het blijft maatwerk. We noemen nu zeven factoren, maar er zijn er natuurlijk meer. Ook een groot aantal waar jij als corporatie, initiatiefnemer of andere stakeholder geen invloed op hebt. Blijf hier oog voor houden. Overleg en evalueer regelmatig met alle betrokkenen of je nog op de goede weg zit en kijk waar aanpassing nodig is. Daarmee komen we gelijk aan bij de eerste succesfactor.

1) Wees geduldig
Zelfbeheer vraagt vaak aanpassing van alle betrokken partijen. Corporaties moeten uit hun standaard systemen durven stappen en bereid zijn om verantwoordelijkheden over te dragen aan bewoners. Oftewel, corporaties moeten vertrouwen hebben in de bewoners. Bewoners moeten zelf vaak wennen aan het feit dat zij de verantwoordelijkheid overnemen en anders omgaan met de corporatie. Zij moeten ontdekken hoe zij het zelfbeheer het beste in kunnen richten. Dat kost tijd. Neem de bewoners serieus en zie ze als gelijkwaardige partner binnen het project. Bewoners beschikken vaak niet over dezelfde kennis en professionaliteit als de corporatie, maar zijn wel in staat om met slimme (soms zelfs slimmere) oplossingen te komen. Daarnaast zijn ze vaak erg gemotiveerd om een bijdrage te leveren aan hun eigen woonomgeving.

2) Wonen is emotie
Bewoners willen een veilige omgeving waar ze zichzelf en volledig thuis kunnen zijn. Een gesprek over hoe hun woning (en de omgeving) ingericht en beheerd wordt, roept al snel emoties op bij de bewoners. Bied hier als corporatie de ruimte voor en luister naar de bewoners. Het vergroot jouw betrokkenheid en je krijgt meer zicht op wat nodig is. Het is binnen ieder zelfbeheerproject dan ook van belang om zo nu en dan in te checken bij elkaar en te kijken of iedereen zich gehoord voelt in zijn/haar behoefte.

3) Ambassadeur in de organisatie
Naast oog voor elkaars emotie is begrip voor elkaars denkpatronen gewenst. Een projectleider of -coördinator die een goed gevoel heeft bij de taal en systemen van zowel bewoners als professionals helpt enorm. Wanneer de bewoners het gevoel hebben dat ze in hun contactpersoon ook een ambassadeur vinden voor het zelfbeheerproject haalt dit een groot aantal moeilijkheden (vooral in de communicatie) weg. Continuïteit en verbreding binnen de organisatie is daarbij wel van belang. De ambassadeur moet steun en mandaat hebben binnen de organisatie, zowel op bestuurlijk niveau als in de uitvoering. Door wisselingen in personeel en bewoners moeten onderwerpen soms tot vervelens toe worden besproken. Dat kan van beide partijen om veel geduld en begrip vragen. Bespreek het open met elkaar. Het inhuren van een externe procesbegeleider kan hierbij helpen.

4) Geef ruimte binnen duidelijke kaders
Zelfbeheer draait in grote mate om het overdragen van beheertaken aan bewoners. Het is belangrijk dat de bewoners ook verantwoordelijkheid ervaren voor de beheertaken. Bied voldoende mogelijkheden aan bewoners om zelf keuzes te maken. Leg uit wat de mogelijkheden zijn binnen een project. Het is van wezenlijk belang dat je ruimte schept waarbinnen de bewoners het vertrouwen krijgen om goede beslissingen te nemen. Tegelijkertijd helpen duidelijke kaders: wie is waarvoor verantwoordelijk en welke rolverdeling past daarbij? Onze visie is dat de inzet van de bewoners primair gericht moet zijn op de directe woonomgeving van de bewoners zelf en de leefbaarheid binnen het project. Wees alert op verantwoordelijkheden die hier niet op gericht zijn.

5) Aandacht voor sociale cohesie
Zelfbeheer kan in grote mate bijdrage aan de leefbaarheid en sociale cohesie binnen een complex. Gezamenlijke inzet en aandacht voor de omgeving versterkt de band tussen bewoners. Toch gaat dit niet vanzelf. Besteed bij zowel grote als kleinschalige zelfbeheerprojecten specifiek aandacht aan het versterken van de sociale cohesie tussen bewoners. Bij grote projecten zal meer aandacht nodig zijn dan bij kleine projecten, waar bewoners elkaar al snel persoonlijk kennen. Bespreek met elkaar wat nodig is om momenten van ontmoeting en verbinding te creëren. Bied hier als professional ook de ruimte (en eventuele middelen) voor. Denk daarnaast samen na over de omvang en indeling van het complex en heb oog voor het effect van een (te) groot complex op de sociale cohesie.

6) Keuze voor zelfbeheer
Bij kleine projecten zien we vaak intrinsiek gemotiveerde bewoners die vanuit eigen initiatief kiezen voor zelfbeheer. Bij grotere projecten kiest soms maar een deel van de bewoners bewust voor zelfbeheer. Wij adviseren om bewoners in een vroeg stadium te betrekken bij de vormgeving van het zelfbeheer. Kijk waar hun wensen liggen en pas daar de invulling op aan. Check ook regelmatig tijdens de looptijd van een project of er nog voldoende mensen gemotiveerd meedoen. Doe dit samen met de bewoners. En zoek samen met de bewoners naar een oplossing wanneer dit niet het geval is.

7) Oog voor extra uitdagingen
Ieder zelfbeheerproject kent wel bepaalde uitdagingen. Denk bijvoorbeeld aan de complexiteit van de werkzaamheden, een doelgroep waarvoor zelfbeheer extra lastig is, tijdelijkheid van bewoning en beperkte mogelijkheden door wet- en regelgeving of intern beleid. Het project loopt een groter risico als een opeenstapeling van uitdagingen plaatsvindt. Maak daarom bewuste keuzes in het proces en bedenk of de keuze bijdraagt aan het doel van het zelfbeheer.

Vannimwegen versterkt
Ben je na het lezen van deze 7 succesfactoren benieuwd hoe dit bij jullie zelfbeheerprojecten uitpakt? Wij helpen je graag het project te versterken!

Met onze Quickscan Zelfbeheer voeren we een snelle verkenning uit van de grootste succesfactoren en aandachtspunten binnen één of meerdere bestaande zelfbeheerprojecten. Óf we kijken wat een nieuw zelfbeheerproject in een specifieke context kan opleveren.

Voor een bredere verkenning voeren we een evaluatieonderzoek uit. Met het onderzoek gaan we uitvoerig in op verbetermogelijkheden binnen één of meerdere bestaande zelfbeheerprojecten.

Tot slot bieden we bij diverse zelfbeheerprojecten begeleiding aan. We helpen mee om nieuwe projecten succesvol tot stand te brengen of bestaande projecten voor alle betrokkenen op een fijne manier in stand te houden.

Warren van Hoof

Meer weten?

Warren of Virve vertelt je graag meer.

Warren van Hoof: 06 4169 5285
Virve Biermans: 06 4873 2057

w.van.hoof@vannimwegen.nl
v.biermans@vannimwegen.nl