Olie op vuur van woningmarkt

De woningmarkt is een verre van volkomen markt. De Rijksoverheid stimuleert en ‘subsidieert’ kopen en belast verhuren. De verdeling van schaarse betaalbare huurwoningen is aan regels verbonden en ook nieuwbouw, leningen en onderlinge verkopen moeten aan diverse regels voldoen.

30 maart 2021

De 'markt' als hoofdschuldige
Verschillende overheden hebben bovendien uiteenlopende belangen bij die woningmarkt. Grondverkoop is een belangrijke kaskraker voor gemeenten. Verkoop aan commerciële ontwikkelaars levert daarbij al snel meer op dan aan woningcorporaties. Provincies koesteren bovenlokale doelen. Landbouwgrond intact houden, duurzame energie mogelijk maken of natuurbehoud strijden succesvol met het verlangen om buiten de bebouwde kom woningen te bouwen. Het is bijna naïef om als Rijksoverheid te denken dat je de marktwerking kunt terugbrengen. De ‘markt’ leverde de afgelopen jaren om allerlei redenen dan ook niet de hoeveelheid ‘middeldure huur’ waarop het Rijk hoopte. “De markt” wijst daarbij graag naar de overheid als hoofdschuldige.

De oogst is de wooncrisis
Misschien moeten we de overheid in al haar geledingen vooral als slachtoffer zien. Na jaren van beleidsdominantie door machtige woningcorporatiekoepels en geholpen door een paar fikse schandalen, greep de Rijksoverheid in op het woningcorporatiestelsel. Schuldbewust lieten de woningcorporaties de storm aan maatregelen over zich heenkomen. Een nieuwe Woningwet, exorbitante belastingen, inperken van hun taakstelling…klaarblijkelijk hadden woningcorporaties het verdiend. Zonder kicken stond de volkshuisvesting toe dat het in woningen opgebouwde vermogen werd ‘afgeroomd’ en terugvloeide in de staatskas. “Het Rijk kan beter uitmaken waar die middelen nodig zijn dan een woningcorporatiedirecteur”, zo was het sentiment. Dat bleek echter nog niet zo makkelijk. Woningcorporaties moesten fors bezuinigen, ontsloegen 20% van hun mensen en stopten met investeren. Het Rijk gebruikte de belastinginkomsten niet voor de woningmarkt, maar voor het aflossen van de staatsschuld. Dat alles in crisistijd, dus met extra negatieve impact op de economie. De oogst is de diepe wooncrisis van vandaag. Arme Rijksoverheid.

Corporaties weer als smeerolie van de lokale woningmarkt
Partijen in de woningmarkt kijken nu naar de Rijksoverheid en vragen regie en sturing. Bij het vormen van een nieuw kabinet ligt een ideologiediscussie op de loer. Ik breek graag een lans voor een oud ideaal: de gezamenlijke woningcorporaties als onafhankelijke smeerolie van de lokale woningmarkt. Als ‘kleurloos’ single issue investeerder in maatschappelijk door de gemeente gelegitimeerd wonen. Die verkoopt, verhuurt en bouwt in steden waar een tekort aan middeldure huur of ‘sociale koop’ ontstaat. Die bouwt voor en toewijst aan specifieke doelgroepen als senioren, studenten en arbeidsmigranten. Die in wijken en buurten verder kijkt dan alleen de transactie, maar los van de ‘waan van de dag’ investeert in duurzame maatschappelijke verbanden. Een organisatie die geen voorziening biedt maar een woning levert in een aantrekkelijke woonomgeving. Die organisatie bestaat, die heet woningcorporatie. Geef woningcorporaties de verhuurderheffing terug, samen met de dure verantwoordelijkheid om met de gemeente de schaarste op te lossen. Het blijven als Toegelaten Instellingen aan de overheid gelieerde organisaties. Controleer ze dus natuurlijk, maar bemoei je er verder de komende jaren nu even niet mee Rijksoverheid. Dan komt zelfs de marktwerking dichterbij; zien investeren doet immers investeren?

Erik-Jan Hopstaken

Meer weten?

Erik-Jan vertelt je er graag meer over.

06 55 36 18 60

ej.hopstaken@vannimwegen.nl