De woondeal Noord-Holland Noord, een opmerkelijke opdracht

De context
De 17 gemeenten in Noord-Holland Noord sloten al eerder op eigen initiatief een woondeal met de provincie. Hierin werden, naast de volkshuisvestelijke opgave voor het gebied, ook de randvoorwaarden voor grootschalige woningbouw uitgewerkt. Verbetering en uitbreiding van de infrastructuur speelde daarbij een essentiële rol. Deze nieuwe woondeal werd voor Noord-Holland Noord dus versie 2.0, waarbij de hoop gevestigd was op toezeggingen van het Rijk om te investeren in de infrastructuur.

Ontwikkelaars en corporaties die verantwoordelijk zijn voor de realisatie van de woningen waren formeel geen partij in de woondeals. En daarmee kregen zij dus geen directe invloed op de randvoorwaarden waaronder zij de bouwopgave moeten realiseren. Wel was het gewenst dat de marktpartijen een ondersteuningsverklaring zouden ondertekenen. Dat viel niet helemaal in goede aarde. Dat konden wij niet alleen goed begrijpen, het leek ons ook een risico voor een succesvolle uitvoering van de woondeal. Noord-Holland kent een bijzondere samenwerking tussen overheid en marktpartijen. De Woning(gang)makers waarin de realiserende partijen zich verenigen en laten vertegenwoordigen, zijn binnen de bestaande overlegstructuren al een vaste waarde. En dus een logische partij aan tafel. En om inzicht te krijgen in de concrete uitdagingen van hun achterban, organiseerden we een aantal sessies waarin wij met hen spraken over plannen en wat er nodig is om ze te realiseren.

Wat we meebrachten
De opdracht vroeg om kennis van planologie, sociale geografie, woningbouw en governance. Jan van Deursen en Jeroen Wissink zijn inhoudsdeskundig en fantastische adviseurs en onderzoekers op dit gebied. Governance was mijn terrein. Waarom governance onderdeel is van een woondeal? Afspraken op papier zetten is makkelijk, de werkelijkheid is alleen altijd weerbarstig. Het helpt en versnelt als je vooraf met elkaar afspreekt hoe je de voortgang samen bewaakt. En hoe je handelt als het anders loopt dan verwacht en gehoopt. Daar had het ministerie van BZK al over nagedacht en een basis overlegstructuur voor bedacht. Maar dit sloot niet aan op de al bestaande, en goed functionerende overlegstructuur met de Woning(gang)makers in Noord-Holland Noord. En daarom overlegden wij met het ministerie over een aangepast model. De minister bleek enthousiast over de wijze waarop overheid en marktpartijen samenwerken in Noord-Holland en dit leverde een mooie doorontwikkeling op.

We ontdekten snel dat het grote aantal belanghebbenden bij een woondeal veel vraagt van de procesbegeleiding. Naast politiek-bestuurlijke sensitiviteit moesten we complexe gesprekken met veel deelnemers met aanzienlijke verantwoordelijkheden en belangen begeleiden. Daar kwamen mijn vlieguren in bijeenkomsten begeleiden en gespreksleiding ineens goed van pas. Mijn teamgenoten waren absolute toppers in vastgoed en planologie, waardoor ik mij op het menselijke deel van het proces kon concentreren.

Terugblik
Natuurlijk waren er uitdagende momenten. Emoties bij deelnemers, de beperkingen van de doorlooptijd en de tussentijdse deadlines maakten dat we onder hoge druk werkten. Er bestaat niet zoiets als een perfect proces of een perfecte deal. Als onderwerpen echt een brug te ver waren, introduceerden we procesafspraken waarin we afspraken op welk moment deze onderwerpen zouden worden opgepakt. En enkele onderdelen kwamen in overleg tussen partijen te vervallen. Soms is het verstandiger om te kiezen voor een realistische deal die kans van slagen heeft dan voor geen deal.

Wat heb ik geleerd en wat neem ik mee?
Ik leerde ongemerkt veel over de complexiteit van (grootschalige) woningbouw. Over plancapaciteit, en de noodzaak om 30% meer te plannen dan in werkelijkheid nodig is. Maar er komt zoveel meer bij kijken dan in de publieke opinie bekend is: bodem en water uitdagingen, geluidscumulatie van Schiphol, de beperkingen van de capaciteit van het elektriciteitsnet, CO2-beperkingen, nieuwe infrastructuur om bouwlocaties te ontsluiten en de capaciteit van de bestaande infrastructuur. Er was een kort moment dat ik de complexiteit overweldigend vond, maar ik hervond mezelf in de gedachte dat alles ooit is begonnen met de wil om het samen op te lossen. En die wil en gedrevenheid zag ik bij veel betrokkenen terug. Dat is hoopgevend, en dat hebben we nodig met de uitdagingen waar we voor staan.

De procesbegeleiding van de totstandkoming van de woondeal Noord-Holland Noord was zo’n samenwerking tussen Companen en Vannimwegen waarbij iedereen instinctief zijn plek en rol vond, en kon floreren. Ik heb enorm veel plezier gehad in de samenwerking met Jan en Jeroen, ik heb veel van hen geleerd. En we hielden elkaar ook scherp door elkaar verwonderingsvragen te stellen.

Tijdens deze opdracht werd ik mij meer dan eens bewust van mijn vermogen om mensen en bewegende krachtenvelden te lezen. Om in de emoties van mensen te herkennen welk wezenlijk gesprek gevoerd moet worden, ook als iedereen dat liever vermijdt. En vervolgens dat spannende gesprek in goede banen te leiden. Dat kan ik niet altijd voorbereiden, ik kan alleen maar ten volle aanwezig zijn en open staan voor wat er op dat moment nodig is om verder te komen. Ook als dat soms een vertraging of een stap terug is. Dus wat ik voor mijzelf meeneem van deze ervaring? Overal waar dat nodig is, ben ik thuis.”